Transaksiyonel Analiz ile Nasıl Daha Etkin Bir Koç Olurum?
Koçluk hayatımda Transaksiyonel Analiz üzerine çalışmaya başladığımda ilişkilerin şifresini çözmeye başladığımı hissetmiştim. Uzun zaman üzerinde çalıştıktan sonra da Transaksiyonel Analiz eğitimlerimi tasarladım. Bu eğitimlerime katılan koçlar, unvan sürecindeki menteelerim Transaksiyonel Analizi nasıl kullanacaklarını, koçluk mesleğini icra ederken bu teorinin koçluk süreçlerini nasıl hızlandıracağını, danışanlarıyla aralarında nasıl daha kuvvetli bağlar kuracaklarını görüyorlar.
Bu yazımda Transaksiyonel Analizin seni nasıl daha etkin bir koç yapabileceğinden bahsedeceğim.
Transaksiyonel Analizin koçluk sürecine faydası nedir?
Eric Berne tarafından geliştirilen Transaksiyonel Analiz, koçluk mesleğini icra ederken kullandığım önemli yaklaşımlardan biridir. Benimle birlikte koçluk sürecinde yürüyen koçlar, bu iletişim teorisi sayesinde danışanlarının kişiliği ve kişilik yapıları hakkında çok daha çabuk bilgi sahibi olup koçluk süreçlerine muazzam bir değer katıyorlar.
Sen de Transaksiyonel Analizi koçluk süreçlerinde uyguladığında ondan vazgeçemeyeceksin.
TA, danışanların öğrenme stillerini kavramaya, düşünme süreçlerini anlamaya ve onların değişimi seçmesine alan açmaya yardım eder. Koçluk seansındaki iletişim, danışanın tüm hayatındaki ilişki ve iletişimi görmeyi sağlar.
Koçluk, açık iletişim ve karşılıklı kabullerin mevcut olduğu bir süreçtir. Bu süreçte hedef nettir ve danışanın istediği sonuca gitmesi amaçlanır.
TA modeli sayesinde danışanının öğrenme tarzını, düşünme süreçlerini değerlerini, davranış kalıplarını bilen bir koç, danışanının istediği hedefe ulaşmasında rahatlıkla sonuç alabilir.
Daha etkili bir koç olmak için koçlukta kullanılacak 5 Transaksiyonel Analiz özelliği
- Ego Durumları
İnsanların üç temel ego durumu vardır: Ebeveyn, Yetişkin, Çocuk. Bu ego durumları kapsamında kişiler belli davranışlar sergiler ve belli duygu ve düşünceler geliştirirler. Kişinin yaşadıkları ve deneyimledikleri, onun ego durumlarının oluşmasına katkı sağlar. Sonuç olarak kişiler bu duygu ve davranış gruplarını yaşantılarında tekrar tekrar deneyimler.
Ebeveyn ego benlik durumunu ailemiz ve bize bakım verenler sayesinde şekillendiririz. Onlardan öğrendiklerimiz, hayata geçirdiğimiz davranışlar bütünü, toplumsal ve kültürel kurallarımız, aile geleneklerimiz, ayıp-yasak algılarımız, yaşam kurallarımız Ebeveyn ego benlik durumumuzu temsil eder. Bunları ebeveynlerimizden kopyalarız.
Danışanın, “Yapma”, “Etme”, “Doğrusu bu değil”, “Bu şekilde olması gerekir”, “Böyle yapılmalı/yapılmamalı” gibi kalıpları sıklıkla kullanıyorsa onun Ebeveyn ego durumu hakkında rahatlıkla fikir edinebilirsin. Muhtemelen danışanın Ebeveyn ego benliğinin kural ve kaideleri ile sıkışmış, kontrollü bir hayat sürmektedir, kuralları kendisinin değil ebeveynlerinin koyduğu kurallardır, doğruları da kendi doğrularından değil, ailesinin doğrularından oluşur.
Çocuk ego benliğimiz içgüdülerimiz ve duygularımızla davranır, doğal ve hesapsızdır. Toplumsal kurallara bakmaz, içinden geldiği gibidir. Ağlaması, gülmesi, çocukça keyif alması, hırçınlaşması veya saldırgan olması mümkündür. Bir çocuk saflığıyla verilen tepkiler yetişkinliğe geçildiğinde de farklı biçimlerde kendini gösterebilir.
Danışanın çocukluk davranışlarıyla bağlantılı duygu, düşünce ve davranışları yetişkin hayatında deneyimlemeye yatkın olabilir. Mesela işler istediği gibi gitmediğinde suratını asabilir. Danışan farkında olmasa da Çocuk ego durumunda yetişkin kararları almak mümkün değildir. Bunu fark eden bir koç, danışanını Yetişkin ego benlik seviyesini rahatlıkla getirebilir ve danışanının doğru kararlar almasını sağlayacak psikolojik altyapıya kavuşmasına yardımcı olabilir.
Bu söylediklerimden Yetişkin ego benliğin sağlıklı karar verebilen benliğimiz olduğunu anlıyoruz. Biraz daha netleştirmek gerekirse Yetişkin ego benlik şimdi ve buradadır, düşünebilir, hissedebilir, durumu olduğu haliyle olduğu gibi görebilir, tespitlerde bulunabilir.
Ego benlik durumlarına hâkimsen danışanının nasıl iletişim kurduğunu anlaman çok kolaydır. Aynı zamanda bu modele hâkim bir koç, danışanının ego durumları arasındaki kesişme ve çatışmaların nerede ortaya çıkabileceğini bilir. Böylece koçluk sürecinde proaktif adımlar atabilir.
Danışanınız geçmişte mi yaşıyor yoksa şimdiki zamanda karar verme yeteneğine sahip mi?
Koç danışanını sürekli gözlemler. Onun davranış kalıplarını anlar. Kültürüne ve düşünce sistemine bakar. Nasıl düşündüğünü, nasıl harekete geçtiğini fark eder. Gözlemledikleri sayesinde danışanının hayatta nasıl bir mücadele içinde olduğunu danışanı söylemese de bilir. Danışanının sorunlarını nasıl çözdüğünü anlar.
Danışanını etkin bir biçimde dinleyerek, ona doğru ve güçlü sorular sorarak onun geçmişte mi yaşadığını – yani Ebeveyn veya Çocuk ego benliklerine mi sıkıştığını- yoksa sağlıklı kararlar verme yeteneğine sahip olup olmadığını yani Yetişkin ego benliğini ne kadar etkin kullanabildiğini anlayabilir, bu sayede koçluk sürecinde daha kısa sürede olumlu sonuçlar alabilirsin. Böylece danışanının dikkatini “şimdi ve burada”ya çekip onda bir öz farkındalık oluşturup onu ileriye taşıyabilirsin.
- Temas
Temas TA’nın önemli kavramlarından biridir. Herkesin temasa ihtiyacı vardır. İletişimin temeli de bu en küçük temas parçalarından oluşur.
Temas sözlü veya sözsüz, olumlu veya olumsuz, koşullu veya koşulsuz olabilir. Teması anlamak bir koç olarak seni bir adım öne çıkarır. Teması bilirsen danışanının söyledikleri kadar söylemediklerini anlama şansın olur. Onun sözcüklerinin altında yatanları anladığın gibi onun vücut dilini de okuyabilirsin.
Temasları anlamış bir koç danışanının ihtiyaçlarını daha çabuk kavrar. Yardıma ihtiyacı olan alanları fark eder, hatta danışan bu alanların farkında olmasa bile. Koç, olumlu temaslarla danışanının duygu ve düşüncelerinde daha derine inmesini sağlar.
Danışanının nasıl temas ettiğini anlarsan koç-danışan uyumunu da buna göre ayarlayabilirsin.
- İletişim süreci ve transaksiyonlar
İki insan iletişime geçtiğinde bir transaksiyon doğar. Danışanınla konuşman, ona sorular sorman ve ondan yanıtlar alman ayrı ayrı transaksiyonlardır.
Ego durumlarını bildiğinde iki kişi arasındaki bir transaksiyonun kişilerin hangi ego benlik durumları arasında yaşandığını ya da yaşanamadığını görebilirsin. Yani danışanınla iletişiminde hem kendi pozisyonunu alman kolaylaşır hem de danışanının iyi yürüyen veya yürümeyen ilişkilerinin durumlarını tespit imkânın doğar. Farklı ego durumları arasında ilişkilenmeler de mümkündür, aynı ego durumları arasında da… Bunları bilmek ve gözlemleyerek doğru aksiyonları almak danışanınla daha yakın ve samimi bir iletişime geçmeni, dolayısıyla etkin ve hızlı sonuçlara ulaşarak koçluk mesleğinde fark yaratmanı sağlar.
Danışanının nasıl iletişime geçtiğini anlarsan onu hangi noktada nasıl güçlendirebileceğini bilirsin. Danışanının yolculuğuna tam anlamıyla eşlik edebilirsin.
- Aktarım ve Karşı Aktarım
Bir koç bazen danışanının olumsuz tepkisiyle karşılaşabilir bazen de danışan bazı konularda isteksiz tavırlar sergileyebilir. Bu durum danışanın mevcut olayda koçunu kendi geçmişinden biriyle ilişkilendirmesi sonucu ortaya çıkar, buna da aktarım denir. Koç da danışanıyla ilişkisinde benzer bir durumla karşılaşabilir, bu da karşı aktarım olarak adlandırılır.
TA bilgisine hâkim bir koç bu tarz aktarım ve karşı aktarımlara hazırlıklıdır. Aktarım kalıplarını sürecin en başında fark eder. Böylece durumları doğru bir açıdan değerlendirebilir ve danışanını koçluk ekseninin dışına sürüklemez veya danışanının bu eksenin dışına sürüklenmesine izin vermez. Hatta bu bilgi, koçların süpervizyon süreçlerini yönetirken de oldukça işe yarar.
Aktarım ve karşı aktarımların koçluk sürecinin dışında tutulabilmesi koçluk sürecinin etkin işlemesini sağlar. Aksi takdirde seanslardan istenen sonuçları almak mümkün olmaz.
- Oyunlar
Danışanlar bazen bazı olaylar karşısında tekrarlayan sonuçlar elde eder. Kendileri ne yaptıklarının farkında değildir, ancak hayattan aldıkları sonuçlar hep aynı yönde olur. TA bu durumu oyunlar kavramıyla açıklar. İnsanlar farkında olmadan iletişimde oldukları insanlarla çeşitli oyunlar oynar.
Bu oyunları bilen, onları TA gözünden inceleyebilen bir koç tekrar eden sonuçların analizini kolaylıkla yapar. Mevcut durumu görür, ihtiyacı anlar, danışanın oynadığı oyunlardan vazgeçip yeni alışkanlıklar kazanmalarını sağlar. Bu sayede danışan kendi davranış kalıplarının farkına vararak yeni davranışlar edinir.
Transaksiyonel Analiz Koçu Olmak
Bir TA koçu olmak koçlukta etkinliğini arttırmak, ilişkilerin şifresini çözerek ilişkilerde bir farkındalık ve iletişim ustası olmak demektir.
Bu konuda daha detaylı bilgi edinmek istersen Transakiyonel Analiz hakkında yazdığım diğer blog yazılarını okuyabilir, Transaksiyonel Analiz üzerine verdiğim eğitimlere katılabilirsin. Böylelikle koçluk mesleğinde ve ilişkilerinde adım adım ilerlediğini sen de fark edeceksin.